Υεμένη 1996, από την Μαίρη Στογιαννίδου

Υεμένη 1996, από την Μαίρη Στογιαννίδου

Ευδαίμων Αραβία, η χώρα … Η βιβλική Αζάλ, πρωτεύουσά της… Την ίδρυση της διεκδικεί ο Σεμ, ο γιος του Νώε … Υεμένη, σήμερα, η πολύπαθη χώρα … Σαναά σήμερα, η κατεστραμμένη πρωτεύουσα … Ταξίδι στη χώρα που αποτέλεσε για μένα σπάσιμο στον χρόνο! Υεμένη, 1996.

Η χώρα με την πανάρχαιη ιδιόρρυθμη ναΐφ αρχιτεκτονική. Σπίτια από άμμο, συχνά οκτώ ορόφων, με προσόψεις σκαλισμένες που μοιάζουν με κυψέλες. Προσόψεις που διακοσμούνται με λογής λογής σχέδια για να κρατήσουν μακριά τοκακό μάτι. Σπίτια που κτίστηκαν από ερασιτέχνες μηχανικούς πριν 400 ή και 700 χρόνια πολλές φορές, μπορεί να συγκλίνουν ή και ν’ αποκλίνουν απ’ τα διπλανά τους, αλλ’ εξακολούθησαν να στεγάζουν οικογένειες.

Κι όταν το σούρουπο άναψαν οι γκαζόλαμπες φωτίζοντας τα σκαλισμένα παραθυρόφυλλα, μεταφέρθηκα σ’ έναν κόσμο που στα μάτια μου φάνταξε θεατρικός, βιβλικός! Ανακαλύπτω την πόλη περπατώντας στα σουκς της κι ανακατεύομαι με τους ντόπιους …

Οι γυναίκες … τα αινιγματικά πρόσωπα της πόλης!
Δεξιοτεχνικά κουκουλωμένες, σύμφωνα με το έθιμο, δε θέλουν τη φωτογράφιση, ταχύνουν το βήμα τους, για να με αποφύγουν, χασκογελώντας ! Τις σκανδαλίζω ! Άλλωστε, είναι επιφορτισμένες με πολλά !
Οι άντρες χαμογελαστοί, έχοντας όμως έκδηλα στα μάτια ζωγραφισμένη την αίσθηση του ισχυρού απέναντί μου, επιδιώκουν τη φωτογράφιση …. νιώθω πως κολακεύεται ο ανδρισμός τους στο αίτημά μου!

Στα χρόνια της ειρήνης, αλλά όχι και της ευημερίας. Αν και στη Σαναά, είχαμε ελευθερία κινήσεων, μέχρι και βραδινή βόλτα στην πόλη έκανα μόνη, μόλις μπήκαμε στο 4Χ4 τζιπ για ν’ αρχίσει το οδικό στη χώρα, ο ξεναγός μας ήταν απόλυτος:
«Θέλω να είμαστε όλοι μαζί ! Υπάρχει κίνδυνος !»
Και το είπε τόσο κοφτά και απόλυτα, που όλοι το πήραμε πολύ σοβαρά!
Και ξεκινήσαμε! Νοτιοδυτικά, στην αρχή.

Για ν’ αλωνίσουμε στη γεμενίτικη επαρχία ταξιδεύαμε με 4Χ4 (γιατί δρόμοι παντού δεν…) συνοδεία ενόπλων σε κάθε τζιπ και με προκαθορισμένο πρόγραμμα τουριστικού γραφείου που είχε κατατεθεί στις τοπικές αρχές και με περιορισμούς στις κινήσεις μας (πάντοτε συνοδευόμενοι από τον ένοπλο συνοδό μας), γιατί οι απαγωγές τουριστών ήταν πολύ συχνές ! Απαγωγή και μετά καταβολή λύτρων στο ντοπικό φύλαρχο, αν ήθελες να ξαναδείς τα παιδάκια και το σπιτάκι σου.

Zabid (Ζαμπίντ)

Απολαμβάνοντας, λοιπόν, την ασφάλεια του ένοπλου στενού κορσέ, θαύμασα τις απίθανες πόρτες των σπιτιών του Zabid (Ζαμπίντ), του σημαντικότερου ισλαμικού κέντρου της νότιας Αραβίας, όπου υπάρχει ακόμη το παλιότερο ισλαμικό πανεπιστήμιο (μεντρέσα) απ’ το 800μ.Χ., όπου λένε, ότι ανακαλύφθηκε η άλγεβρα!

Την πόλη πολύ την εκτίμησε η UNESCO και την περιέλαβε στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, ενώ ο Παζολίνι την ερωτεύτηκε. Στην Ζαμπίντ έμενε και στην τριγύρω περιοχή έκανε τα γυρίσματα της ταινίας “Χίλιες και μια νύχτες“. Στην αγαπημένη του Υεμένη, στην “ομορφότερη χώρα της γης”, όπως συνήθιζε να λέει!

Επόμενος σταθμός η Taizz (Ταΐζ), με τα πολλά τζαμιά και το “παλάτι” του πρώην Ιμάμη Αχμέντ, γεμάτο με τα πιο κιτς βασιλικά κειμήλια που μπορείτε να φανταστείτε ! Πλαστικές λεκάνες, πολύχρωμα φανταχτερά γυάλινα μπιμπελό, νάιλον λουλουδάτα τραπεζομάντιλα …

Τι να πεις … Φτωχός βασιλιάς, ενός φτωχού λαού ! Και ζωντάνεψαν στα μάτια μου τα παραμύθια της Χαλιμάς όταν αντίκρισα την ξεχωριστή Τζίμπλα, με τα πυργόσπιτα σκαλωμένα στο ορεινό ερημικό περιβάλλον … Στενά σοκάκια (δυο άνθρωποι πλάι πλάι το πολύ..) στριφογυρίζουν την ανηφορική πόλη με τα πετρόκτιστα χιλιόχρονα σπίτια … Πέτρα … πέτρα παντού … νιώθεις πως ο χρόνος έχει γυρίσει στο πολύ μακρινό παρελθόν… χρόνια βιβλικά ! Τίποτε απ’ τη μαγεία της Τζίμπλα δεν χάθηκε στην Ίμπ.
Κι εδώ πανέμορφες πόρτες, πετρόκτιστα αριστουργήματα αιώνων … μόνη παραφωνία τα άπειρα καλώδια ηλεκτρικού, που μπήκαν λίαν προσφάτως, μοιάζουν με ιστό αράχνης που αγκάλιασε σφιχτά το παρελθόν. Και μετά, η πυξίδα μας έδειξε κατεύθυνση προς τον Ινδικό Ωκεανό ! Και πόσες εναλλαγές είχε η διαδρομή μας … Από τις απέραντες ερημικές εκτάσεις, που διακόπτονταν από μικρές κουκκίδες πράσινων οάσεων, σε κατάμαυρες περιοχές από ξεραμένη λάβα σβησμένων ηφαιστείων και τελικά, η γλύκα της θάλασσας … Ο οδηγός μας μπροστά και πλάι του ο ένοπλος στενός κορσές – φύλακας μας. Εμείς που πληρώσαμε, πίσω!

Κι όταν ζήτησα απ’ τον ένοπλο να καθίσει πίσω για ν’ απολαμβάνω καλύτερα από μπροστά τη θέα, αρνήθηκε:
“Από πίσω δεν μπορώ να ελέγχω καλά τους κινδύνους“, μου είπε στη νοηματική ! Πίσω, λοιπόν, η αφεντιά μου ! Η Μουκάλλα, όταν φτάσαμε, λιάζονταν νωχελικά κάτω απ’ τον καυτό ήλιο και πλάι στον καταγάλανο Ινδικό Ωκεανό.

Είναι η γεμενίτικη πόλη που έχει άρωμα Ινδίας στην αρχιτεκτονική της, λόγω των εμπορικών σχέσεών τους εδώ και αιώνες. Και μετά κινήσαμε για την εύφορη κοιλάδα Χανδραμαούτ. Για το Wadi Ηadramawt, που πιθανόν το όνομά του να έχει τη ρίζα του στο ελληνικό “ύδωρ”, μιας και οι κοιλάδες προϋποθέτουν νερό. Υπάρχουν και άλλες ερμηνείες για να ερμηνεύσουν το όνομα του, αλλά δε τις θυμάμαι. Θυμάμαι αυτή που μου άρεσε ! Κατά μήκος της κοιλάδας πολλά απίθανα χωριουδάκια που ζουν στον δικό τους εξωφρενικό χρόνο. Το χαριτωμένο χαρακτηριστικό της τοπικής αρχιτεκτονικής εδώ, είναι πως ένα τμήμα του σπιτιού βάφεται λευκό. Η εμφάνιση του Σιμπάμ στον ερημικό ορίζοντα, είναι καθηλωτική, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης.

Σιμπάμ (Shibam), το Μανχάταν της ερήμου!

Η πόλη των “ουρανοξυστών” της λάσπης, είναι ένα θέαμα που αχρηστεύει κάθε φωτογραφικό φακό, γιατί η εικόνα του αποτυπώνεται ανεξίτηλα βαθιά μέσα στη μνήμη του κάθε θεατή της για πάντα. Η θρυλική αρχαία πόλη-όαση, σταθμός των καραβανιών, πάνω στον Δρόμο του λιβανιού …

Το πέρασμα της ερήμου με κατεύθυνση το ερημωμένο Μαρέμπ, ήταν δοκιμασία για τα νεύρα του συνοδού και των ενόπλων φρουρών μας. Ξέραμε κι εμείς εκ των προτέρων, ότι ειδικά η διαδρομή αυτή επιφύλασσε τους μεγαλύτερους κινδύνους για μας (πολύ συχνές απαγωγές τουριστών για λύτρα), αλλά μας είχε συνεπάρει τόσο το άγριο μεγαλείο της χώρας αυτής, που, στο άκουσμα των κινδύνων, απλώς χαμογελούσαμε με τη βεβαιότητα ότι τίποτε άσχημο δε θα χαλούσε αυτή τη συγκλονιστική εμπειρία.

Αχάραγα ξεκινήσαμε με το τζιπ και με τον ένοπλο στενό κορσέ (δεν πήγαινες πουθενά χωρίς αυτόν), καθισμένο δίπλα στον οδηγό και σε εγρήγορση, μήπως κι εμφανιστούν οι “κακοί” στην έρημο, για να μας προστατεύσει.

Και είχα μία απορία και ρώτησα:

• Αν εμφανιστούν απαγωγείς, θ’ανταλλάξεις πυρά μαζί τους;
• “Ναι”, μου απάντησε! Είχε ξημερώσει για τα καλά, όταν βρεθήκαμε στο πρώτο σημείο ελέγχου, καταμεσής στην έρημο. Θα βρίσκαμε πάνω από 7-8 μέχρι τον προορισμό μας.

Στην απέραντη αμμοθάλασσα της Αραβικής χερσονήσου ταξιδεύαμε ακολουθώντας τον ήλιο. Ο Βεδουίνος ντόπιος οδηγός μας, ήξερε αλάνθαστα να προσανατολίζεται παρακολουθώντας την πορεία του.

Η πλάκα ήταν ότι, ενώ ξεκινούσαμε πάντα και τα τρία τζιπ μαζί και πηγαίναμε στο ίδιο σημείο, κάθε οδηγός έπαιρνε τελείως διαφορετική κατεύθυνση. Στην αρχή έβλεπες για ώρα το σύννεφο σκόνης που σηκώνονταν απ’ τους τροχούς τους, αλλά μετά τίποτα! Ήμασταν απολύτως μόνοι. Έπειτα από ώρα, μπορεί να βλέπαμε πάλι ένα σύννεφο σκόνης κάπου στον ορίζοντα κι ο Βεδουίνος χαμογελώντας μας το έδειχνε και μας ανέφερε το όνομα του οδηγού ! Δεν ξέρω ν’ απαντήσω όμως, τι ανησύχησε κάποια στιγμή τον Μοχάμεντ, που σταμάτησε κάπου στο πουθενά και είπε ανήσυχος στη νοηματική: «Χάσαμε ένα τζιπ!»

Μαρέμπ

Το Μαρέμπ μοιάζει σήμερα με πόλη – φάντασμα, παραδομένη για αιώνες στην επέλαση της ερήμου. Και για λόγους ασφάλειας, βράδυ ήταν ακόμη, όταν ξεκινήσαμε για Χαμπάμπα. Απαγωγείς δε βρήκαμε στον δρόμο μας (ουφ!!!) και, όταν ο ήλιος είχε ψηλώσει αρκετά, βρεθήκαμε στο πουθενά σ’ ένα μαγέρικο που εξυπηρετούσε, κυρίως, φορτηγατζήδες και τρελοτουρίστες που δεν προλάβαιναν ούτε να φάνε.

Μπήκαμε μέσα και όλα τα μάτια στράφηκαν και κόλλησαν με περιέργεια πάνωμας … Δε νιώθεις και πολύ άνετα, αν είσαι ειδικά γυναίκα, σε έναν τέτοιο χώρο … Φωνές … φωνές … δυνατές, βιαστικές … όλες αντρικές !

Οι παραγγελίες δίνονταν απ’ τους πελάτες φωνάζοντας απ’ το τραπέζι και το αχνιστό φαγητό στο πήλινο πιάτο ανακοινώνονταν, φωνάζοντας ο μάγειρας μέσα απ’ την κουζίνα και παραλαμβάνονταν απ’ τα μικρά ανοίγματα που ένωναν το μαγειρειόμε το εστιατόριο.
Ήταν σίγουρο ότι εκεί μέσα δε θα μπορούσα ν’ αγγίξω φαγητό και είπα να πάω έξω,για μια αθώα βόλτα, ανάμεσα στα φορτηγά που περίμεναν τον οδηγό τους να χορτάσει! Με την κάμερα υπό μάλης, εννοείται ! Ετοιμοπόλεμη !
Και πολύ με χάρηκαν οι χορτάτοι πάνοπλοι Γεμενίτες οδηγοί, καθυστερούσαν την επιβίβασή τους και μου ζητούσαν να τους φωτογραφίσω.

Και στο Ουάντι Νταρ, ένα καθηλωτικό φαράγγι 1000 μέτρων βάθους, διάσπαρτο από αλησμόνητα χωριά και με τελευταία εικόνα το περίφημο κομψοτέχνημα “Ανάκτορο του βράχου“, το θερινό παλάτι του τελευταίου Ιμάμη, το πιο φωτογραφισμένο κτήριο και έμβλημα της χώρας! Λένε, πως κάθε Γεμενίτης είναι κι ένας αρχιτέκτονας! Ήταν η τελευταία εικόνα της τραχιάς ομορφιάς που μου πρόσφερε η χώρα αυτή, με τη σφραγίδα του αυθεντικού ! Έπεσα θύμα  της μαγικής γοητείας της, του παραμυθένιου βιβλικού κόσμου της, όπου σε κάθε στενο σόκακό της ζωντάνευαν στα μάτια μου ανατολίτικα παραμύθια και ο θρυλικός έρωτας του σοφού Σολομώντα με τη πλούσια βασίλισσα του Σαβά.