Βασίλεια των Ιμαλαΐων (2000) από την Μαίρη Στογιαννίδου

Βασίλεια των Ιμαλαΐων (2000)

Λαντάκ

Με μια πολύ πρωινή (αξημέρωτη) πτήση από το Δελχί και πετώντας πάνω από τους τεράστιους ορεινούς όγκους των Ιμαλαΐων, προσγειωνόμαστε στο Λεχ του Λαντάκ. Και ανοίγουν οι πόρτες του αεροπλάνου, ξεκινάει η αποβίβαση και βρισκόμαστε μπροστά σε μια επίσημη υποδοχή! Υφαντόχαλί στον αεροδιάδρομο, γυναίκες, εκατέρωθεν, ντυμένες παραδοσιακά και κρατούνανθοδέσμες (πλαστικές ήταν!) Και κόσμος …… πολύς κόσμος!

Ξέρω, οι τουρίστες είναι σπανιότατο είδος στο Λαντάκ, αλλά να μας κάνουν τέτοια υποδοχή! Εξαιρετικά περίεργο! Λέω μέσα μου, ξεκινούν χαζά τουριστικά τερτίπια. Απ’ αυτά πουσιχαίνομαι ! Μωρέ, δε βαριέσαι, συνεχίζω να σκέφτομαι … απόλαυσέ το ! Πήραμε ύφος, λοιπόν και κατεβήκαμε μ’ ένα χαμόγελο ικανοποίησης ζωγραφισμένο στα χείλη. Μα κανένας δε μας έδινε την παραμικρή προσοχή. Όλα τα βλέμματα ήταν καρφωμένα στην πόρτα του αεροπλάνου ! Βλέμματα αναμονής !

Όταν μετά μας εξήγησαν, καταλάβαμε: συν ταξιδεύαμε με έναν μεγάλο γκουρού! Οι μαθητές και οι μαθήτριές του μαζί με πολλούς αξιωματούχους ήρθαν να τον καλωσορίσουν. Ο μεγάλος αυτός δάσκαλος δεν ταξίδεψε πρώτη θέση … βγήκε με τη σειρά του από το σκάφος. Ο γκουρού ήταν ο βασιλικός κι εμείς η γλάστρα που … καταλάθος ποτίστηκε!

Το Λαντάκ από το 1948 αποτελεί ημιαυτόνομη πολιτεία της Ινδίας. Είναι ένα προκεχωρημένο φυλάκιο της Ινδίας, ανάμεσα στους γίγαντες, Πακιστάν και Κίνα. Είναι ένα από τα πιο δυσπρόσιτα σημεία του πλανήτη. Πρόκειται για μια ορεινή έρημο, όπου η βροχή είναι άγνωστη. Βρέχει πιο σπάνια και από τη Σαχάρα. Μόνο στην εποχή των μουσώνων, θα ξεφύγει λίγο νεράκι και θα ποτίσει τη γη. Απ’τον Οκτώβρη μέχρι και τα τέλη του Απρίλη όλα είναι παγωμένα. Γι’ αυτό και ταλουλούδια για τον γκουρού ήταν πλαστικά!

Αφήνουμε βιαστικά τις αποσκευές στο υποτυπώδες ξενοδοχείο μας, φορτωνόμαστε σ’ ένα σαραβαλιασμένο τζιπάκι 4Χ4 και ξεκινάμε γιατο μοναστήρι Τσέμο, πάνω απ’ το Λεχ. Μα, δρόμος δεν υπάρχει και μας αφήνει περίπου μισό χιλιόμετρο μακριά. Χρειάστηκε ν’ αναρριχηθούμε πιασμένοι από σκοινί για να φτάσουμε.
Σημαίες προσευχής ανέμιζαν παντού, για να πάνε τις προσευχές ψηλά στον ουρανό!
Επόμενος σταθμός, το Spitok Gompa. Gompa σημαίνει μοναστήρι. Σε μοναστήρια θα τριγυρνάμε τις επόμενες μέρες ! Αυτό είναι απ’ τον 15ο αιώνα και στο θεοσκότεινο εσωτερικό του ένας φιλόξενος μοναχός διαβάζει μουρμουρίζοντας τις προσευχές του.
Τον διακόπτουμε, δέχεται να φωτογραφηθεί, προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί μας …

Η περιοχή έχει δεχθεί τον Ταντρικό Βουδισμό και ανήκουν στο τάγμα Γκελούπα, με τα χαρακτηριστικά κίτρινα καπέλα. Ο βουδισμός ήρθε μέσω των Ιμαλαΐων απ’ την Ινδία τον 9ο μ.Χ. αιώνα και αντικατέστησετην παλιά σαμανιστική θρησκεία.

Κι ένα παλάτι (εγκαταλειμμένο) στη διαδρομή μας, θα κόψει το σερί της επίσκεψης μοναστηριών! Και πόσο τυχεροί σταθήκαμε! Ποτέ δε μάθαμε τον λόγο, θεατές δεν υπήρχαν, μόνο εμείς βρεθήκαμε εκεί, αλλά, παραδοσιακοί μουσικοί έπαιζαν και χορευτές ντυμένοι παραδοσιακά, έσερναν τα πόδια τους σ’ έναν αργό τοπικό χορό. Μοναστήρια … μοναστήρια …

Τσέμο, Σπίτοκ, Σάνκαρ, Τίκσε, Τσέμρεϊ και πόσα ακόμη, ταξιδεύοντας στον άγριο και άγονο ξερότοπο εμφανίζονται μπροστά στ’ αχόρταγα μάτια μας σκαρφαλωμένα στα βράχια σαν αετοφωλιές! Και είναι τόσο επιβλητικά μέσα στην αγριάδα των βουνών …
Κι όλα τους μέσα θεοσκότεινα, σε κάποια σημεία φωτίζονται μόνο λιγάκι απ’ το βούτυρο που καίει στα καντήλια. Και ο καπνός που βγαίνει εδώ και τόσους αιώνες καλύπτει σιγά σιγά τις ζωηρόχρωμες τοιχογραφίες. Και το μισοσκόταδο, τακαντήλια, η έντονη μυρωδιά του βουτύρου, οι μονότονες ψιθυριστές προσευχές απ’τα στόματα των μοναχών, δημιουργούν ένα ανεπανάληπτο σκηνικό που συγκινεί τις αισθήσεις, ώστε η επίσκεψη εδώ να μετατρέπεται σε μια εσωτερική εμπειρία και μάλιστα ανεξίτηλη.

Δεν είναι απλώς μικρό, είναι πραγματικά λιλιπούτειο! Κουκλίστικο, με όμορφα ιερά, όλα μαυρισμένα απ’ το βούτυρο που καίει συνέχεια. Στο κάτω μέρος του μοναστηριού ο βράχος σχηματίζει μια εσοχή, σα μεγάλη σπηλιά που έχει μετατραπεί σε μαγειρείο. Εκεί, χαρούμενες και φωνακλούδες γυναίκες μαγειρεύουν σε τεράστια τσουκάλια μαυρισμένα απ’ τον καπνό της φωτιάς που καίει, ενώ μία άλλη σε ένα κυλινδρικό δοχείο χτυπάει βούτυρο. Χαμογελώ, είμαι διακριτική και ευγενής και προσπαθώ να δημιουργήσω φιλική ατμόσφαιρα για να μου επιτρέψουν τη φωτογράφιση!

Σιγά! Οι γυναίκες έχουν τόση χαρά για την εμφάνισή μου, που δε χρειάζεται να κάνω τίποτε! Με τραβολογούν και με καθίζουν αμέσως για φαΐ! Και μυρίζει θεσπέσια! Και θέλω να φωτογραφίσω! Και φοβάμαι μη χάσω την πλαστική μου καρέκλα! Και αγωνιώ μήπως και αρχίσουν οι χοροί και τους χάσω! Ναι, αλλά σήμερα θα έρθουν όλοι οι τουρίστες του Λαντάκ εδώ … κι αν δε φτάσει το φαΐ; Στρογγυλοκάθομαι και τρώω!

Η πλαστική μου καρέκλα με περίμενε ! Και όλοι κι όλοι οι τουρίστες, μαζί με την παρέα μου, δεν ξεπερνούσαν τα 40 άτομα! Και αρχίζει μια εκκωφαντική μουσική ! Και βγήκαν, στην αρχή κάποιοι μοναχοί που φορούσαν άγριες μάσκες που παρίσταναν του δαίμονες που κυβερνούσαν τον τόπο πριν έρθει ο Βουδισμός. Κι έκαναν άγριες επιθετικές κινήσεις, σύμφωνες με τη μουσική. Όταν η μουσική ηρέμησε, οι μοναχοί εμφανίστηκαν με όμορφα μεγαλοπρεπή ρούχα κι έκαναν αργές, σίγουρες κινήσεις, πάντα σύμφωνα με τον ρυθμό.

Δεν ξέρω τι αρέσει περισσότερο στον καθένα όταν ταξιδεύει, αλλά, για να εξομολογηθώ την αλήθεια μου, εγώ αγαπώ τους ανθρώπους και τις στιγμές τους, τα ήθη τους, τις όμορφες φορεσιές τους, την παράδοση, όπου και όπως αυτή μπορεί να εκδηλωθεί: στην αρχιτεκτονική, στο κόσμημα, στον χορό, στο τραγούδι, στα ήθη και έθιμα, στην μικροτεχνία τους … οπουδήποτε. Και τη φύση! Αυτόν τον ανεπανάληπτο κόσμο μας, που είναι τόσο διαφορετικός και ανεξάντλητος … Καλά και υπέροχα και τα μουσεία και τα μνημεία του κόσμου … Παντού θα πάω και θα τα θαυμάσω και θα τα φωτογραφίσω, αλλά, «γεμίζω» με τα προηγούμενα !

Οπότε, όταν είμαι στο Λαντάκ και κατευθύνομαι για το μισοκαταστρεμμένο παλάτι Σέι και πετυχαίνω στο δρόμο γάμο, ξεχνώ κάθε παλάτι στη στιγμή, αρπάζω μηχανές και μπλέκομαι με τους καλεσμένους! Το παλάτι με περίμενε 500 χρόνια, ας με περιμένει και λίγο ακόμη!
Και ο γάμος είν’ ευκαιρία για πανηγύρι. Όλο το χωριό «στα καλά του» γιορτάζει τον γάμο που θα γίνει. Οι γυναίκες στολισμένες με εντυπωσιακά κοσμήματα, μόλις τέλειωσαν τον χορό τους και κάθισαν για να παρακολουθήσουν τον αντρικό χορό, ενώ οι ηλικιωμένοι είναι καθισμένοι μπροστά σε υπέροχα σκαλισμένα και χρωματισμένα τραπεζάκια και πίνουν το τσάι τους. Πλησιάζω ευγενικά, χαμογελώ, κάθομαι κοντά τους και με νοήματα προσπαθώ να επικοινωνήσω μαζί τους, ενώ το ένα μου μάτι εξετάζει το τραπεζάκι και σκέφτομαι αν θα μπορούσα ν’ αγοράσω ένα! Μπααα, δύσκολο! Μεγαλούτσικο, βαρύ (φαίνεται) και μονοκόμματο …

Πιο κάτω, με την ευκαιρία του γάμου, γίνονται αγώνες σκοποβολής! Εννοείται πως τους διακόψαμε! Έπαψαν ν’ ασχολούνται με τον στόχο και ασχολήθηκαν με τους «εισβολείς!» Οι μουσικοί έχουν ενθουσιαστεί απ’ την εμφάνισή μας και παίζουν πιο δυνατά καιτα γαμοτράγουδα ακούγονται ακόμη πιο χαρούμενα!

Νύφη και γαμπρό δεν είδαμε, όμως ! Στολίζονταν στα σπίτια τους … Όταν πολύ αργά το βράδυ, κατά τις 11, επιστρέψαμε κατάκοποι στο υποτυπώδες ξενοδοχείο μας, με τα μάτια μας πλημμυρισμένα από ανεπανάληπτες εικόνες, μας περίμενε μία ακόμη έκπληξη: Ρεύμα, γιοκ! Αύριο ξανά το βράδυ θα έρχονταν!

Και ο λόγος: τα βουνά κατέβαζαν πάρα πολύ νερό που περισσότερο έμοιαζε με λάσπη, οπότε υπήρχε μεγάλος φόβος για την υδροηλεκτρική μονάδα μήπως πάθει κάτι από την ασυνήθιστα πολλή λάσπη κι έτσι την δούλευαν πολύ λίγο, ίσα για να δώσουν ρεύμα μόνο για 2 ώρες. Το ηλεκτροφωτισμένο δίωρο είχε παρέλθει προ πολλού πριν την επιστροφή μας κι έτσι ψιλοφάγαμε με το φως το κεριών κι αποσυρθήκαμε στα δωμάτιά μας μ’ ένα κερί ο καθένας στο χέρι και γεμάτοι μεσκέψεις κάναμε ένα ντουζάκι με παγωμένο νεράκι Ιμαλαΐων.

Γιατί η έκπληξη που μας περίμενε δεν ήταν μόνο αυτή, υπήρχε και άλλη: την επομένη θα υπήρχε γενική απεργία, γιατί κάποιοι μουσουλμάνοι είχαν σκοτώσει κάποιους βουδιστές. Έτσι απλοϊκά μας το εξήγησε ο υπεύθυνος των δωματίων. Και όλοι οι βουδιστές θα έβγαιναν στο δρόμο και ειδικά στα περάσματα και θα τα έκλειναν. Κι όλο αυτό θα ξεκινούσε στις 6 το πρωί. Άρα εμείς, για να μη μπλοκαριστούμε και να μπορέσουμε να έχουμε ήδη φύγει απ’ τις βουδιστικές περιοχές μέχρι τότε, θα έπρεπε να ξεκινήσουμε στις 2 τα μεσάνυχτα! Άρα και ύπνος, γιοκ! Έχουμε χρόνο μόνο για το ντουζάκι (εκείνο των Ιμαλαΐων,που λέγαμε!), φτιάξιμο βαλίτσας, φόρτισμα μπαταριών (ωχ! δεν έχει ρεύμα), ντύσιμο και μαζευόμαστε για να φύγουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα!

Είμαι κομμάτια από την κούραση και το πολύωρο πηγαινέλα τόσων ημερών, αλλά πού να κλείσω μάτι κατά τη βραδινή διαδρομή! Είναι ξαστεριά … Μεγαλειώδεις ορεινοί όγκοι σχηματίζονται μέσα στο σκοτάδι της νύχτας και η διαδρομή αλλάζει διάσταση! Ο εγκέφαλός μου προσπαθεί να ξεκουραστεί, αλλά, ό,τι περνάει έξω απ’ τα τζάμια του αυτοκινήτου με συγκλονίζει κι αρνιέμαι ν’ αποκοιμηθώ! Τα βουνά αχνοφαίνονται στο ελάχιστο φως των αστεριών και οι μαύρες φιγούρες τους παίρνουν διάφορα σχήματα, άλλοτε απειλητικά, άλλοτε περίεργα κι εξωκόσμια … Λες και ταξιδεύω σ’ άλλο πλανήτη ! Οι πιο φωτεινές φιγούρες είναι οι λευκές στούπες που είναι διάσπαρτες σ’ όλη τη διαδρομή και μου υπενθυμίζουν τον τόπο όπου βρίσκομαι!

Όλα καλά. Περάσαμε όλη την επικίνδυνη περιοχή βράδυ, πριν κλείσουν τα περάσματα … Κι άργησε να φανεί ο ήλιος εκείνη τη μέρα! Είχε έρθει το φως του, αλλά ο ίδιος ήταν κρυμμένος πίσω από βουνά χιλιάδων μέτρων ύψους …

Κάτω απ’ τις ακτίνες του όμως, φάνηκε από μακριά το τελευταίο βουδιστικό μοναστήρι το Λαμαγιούρου. Μετά απ’ αυτό, ο δρόμος μας οδηγούσε σε μουσουλμανική περιοχή, στα σύνορα με το Κασμίρ. Αλλά, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας και ελάχιστη μπαταρία για λήψεις και φωτογραφίες … Οικονομία στο ρεύμα και αυτοσυγκράτηση, λοιπόν! Από τα χειρότερα που μπορούν να μου συμβούν σε ταξίδι!

Και τα δυσπρόσιτα περάσματα συνεχίζονται … Κορυφή Fotula στα 4.091μέτρα, άγρια ομορφιά, χείμαρροι πλημμυρισμένοι με νερά απ’ το λιώσιμο των πάγων των βουνών διακόπτουν τη διαδρομή μας. Και είναι τόσο στενά τα δρομάκια που τα λάστιχα του αυτοκινήτου γλύφουν την άκρη του δρόμου που χάσκει πάνω από βαθιές χαράδρες. Και μένω εκστασιασμένη από το μεγαλείο της διαδρομής που δεν προλάβαινα να φοβηθώ μήπως και υποχωρήσει ο σαθρός δρόμος και γκρεμιστούμε! Στο Καργκίλ, συγκοινωνιακός κόμβος της περιοχής, θα γίνει η απαραίτητη διανυκτέρευση, πριν συνεχίσουμε για το Σριναγκάρ του Κασμίρ. Πρέπει να φορτίσουμε και τις μπαταρίες μας! Μη ξεχνιόμαστε!

Κασμίρ

Ένα απ’ τα ζητούμενα του ταξιδιού αυτού, ήταν να κάνουμε οδικώς τη διαδρομή απ’ το Λεχ του Λαντάκ, στο Σριναγκάρ του Κασμίρ, διασχίζοντας τους μεγαλειώδεις ορεινούς όγκους των Ιμαλαΐων. Η μισή διαδρομή, μέχρι το Καργκίλ, είχε ήδη γίνει, αφήνοντάς μας εκστασιασμένους απ’ την άγριαομορφιά της. Μας έμενε το υπόλοιπο μισό ! Στο Καργκίλ, είχαμε ηλεκτρικό και φορτίσαμε μπαταρίες … Ευτυχώς !

Από τις πληροφορίες όμως του τοπικού συνοδού μας, καταλαβαίνουμε πως πάλι δε θαμείνει χρόνος για ξεκούραση. Πρέπει πάλι να ξεκινήσουμε το ταξίδι μας μεσάνυχτα, αν θέλουμε να φτάσουμε για διανυκτέρευση στο Σριναγκάρ!

Ο λόγος; Κατευθυνόμαστε δυτικά και λόγω υψομέτρου ο δρόμος είναι ανοικτός μόνο δυο μήνες τον χρόνο (Ιούλιο και Αύγουστο). Τους υπόλοιπους μήνες είναι κλειστός από τα χιόνια, ή από χείμαρρους και κατολισθήσεις.

Οπότε ο ανεφοδιασμός των στρατιωτικών φυλακίων της περιοχής, γίνεται αναγκαστικά τους μήνες αυτούς και μεγάλα κομβόι στρατιωτικών αυτοκινήτων κινούνται στον κακοτράχαλο στενό δρόμο. Και μιλούμε για πραγματικά στενό δρόμο, χωματένιο, στα περισσότερα χιλιόμετρα του, που έχει χαραχθεί σύρριζα στις βαθιές χαράδρες των οροσειρών. Ο δρόμος αυτός, λοιπόν, λειτουργεί ως μονόδρομος. Κάποιες ώρες δίνεται η κυκλοφορία μόνο προς τα δυτικά και κάποιες ώρες μόνο προς τα ανατολικά.

Οπότε, αν βρεις κλειστό το ρεύμα της κυκλοφορίας σου, σβήνεις τη μηχανή του αυτοκινήτου σου και περιμένεις … και περιμένεις ! … Μετά από έξι ώρες που θα σου επιτρέψουν τη διέλευση, θα μπορείς να συνεχίσεις τη διαδρομή σου ! Και φυσικά, σε όλη αυτή τη διαδικασία, προηγούνται τα στρατιωτικά αυτοκίνητα και όχι κάποιων μουρλών τουριστών σαν εμάς ! Οπότε κι εμείς πρέπει να τα προλάβουμε ! Και για να είμαστεστις 4:30 το πρωί σ’ ένα φυλάκιο για να πάρουμε έγκριση μετακίνησης και για να περάσουμε το πέρασμα Ζόσι Λα αχάραγα ακόμη … Οπότε απλώς δεν κοιμόμαστε και στις 1 τα μεσάνυχτα ξεκινούμε !

Οι τρεις ντόπιοι που ενημέρωσαν τον συνοδό μας για την κατάσταση στην πόλη, κύκλωσαν αμέσως την παρέα μας ανήσυχοι και μας ζητούσαν να περπατήσουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Δεν ήθελαν να κρατήσει η βόλτα μας πάνω από 10 λεπτά. «Δε θέλουμε να σας φοβίσουμε, αλλά υπάρχει κίνδυνος», μας είπαν!

Πόσο κρίμα ! Ήμουν με παρόμοιες συνθήκες στο Κασμίρ το 1988 και δεν είχα μπορέσει να το χαρώ! Ύστερα από τόσα χρόνια που ήταν απαγορευτικό για κάθε τουρίστα ξαναπήγα και ξαναβρέθηκα σε παρόμοια κατάσταση!
Βγάζω βιαστικά κάποιες φωτογραφίες, βλέπω τον «τάφο» και φυγαδευόμαστε με το αυτοκίνητο και με κατεύθυνση την ηρεμία της λίμνης Νταλ του Σριναγκάρ. Στον παράδεισο της λίμνης, κάθε ανησυχία ξεχάστηκε …

Η λίμνη κατοικείται από παλιά. Και ο λόγος; Κάποιος βασιλιάς, θέλοντας να έχει τον έλεγχο όλων των χερσαίων εκτάσεων, δεν έδινε στους υπηκόους του καθόλου γη για να ζήσουν, παρά μόνο πληρώνοντας αβάσταχτους φόρους. Έτσι πολλοί μετακινήθηκαν για να ζήσουν σε βάρκες μέσα στη λίμνη και χωρίς να πληρώνουν φόρο.

Από τότε, ένα μέρος της πόλης του Σριναγκάρ, βρίσκεται να ισορροπεί σε πασσάλους, πάνω απ’ τα νερά της λίμνης. Ξύλινα σπιτάκια, μικρά μαγαζάκια … Απ’ όσο μπορώ να δω την παλιά πόλη, αντιλαμβάνομαι πως είναι κόσμημα! Γεφύρια, σπίτια, ινδουιστικά τέμπλα … Εδώ υπήρχαν παλιότερα πολλοί Ινδουιστές, που όμως έφυγαν απ’ τον φόβο των μουσουλμάνων. Η είσοδός μας, όμως εκεί, μας απαγορεύεται. Μπορούμε να κινούμαστε μόνο μέσα στη λίμνη με σικάρα. Ούτε καν να πάμε στο πρωινό παζάρι των λαχανικών και των λουλουδιών ! Οι συνοδοί μας δε θέλουν να είμαστε όπου υπάρχει συνωστισμός!

Όλοι μουρμουρίζουν πως υπάρχει κίνδυνος ! Ο τουρισμός στο Κασμίρ τα τελευταία 12 χρόνια είχε αφάνταστα πληγεί. Το 2000 ήταν η χρονιά που ελάχιστοι τουρίστες τόλμησαν να το επισκεφθούν και σε καμία περίπτωση δεν ήθελαν ν’ ακουστεί παγκοσμίως για τραυματισμό ή και θάνατο αλλοδαπού απ’ τις εχθροπραξίες που μαίνονταν …

Άλλωστε οι τουρίστες, ζουν μιαν άλλη πραγματικότητα εκεί ! Παρέχονται μεγάλες ξύλινες βάρκες, τα house boats, που είναι πολυτελή πλωτά ξενοδοχεία. Κάθε βάρκα έχει βεράντα, σαλόνι, τραπεζαρία και 3 – 4 κρεβατοκάμαρες με το μπάνιο της η καθε μιά και με μόνιμο προσωπικό. Και όλα αυτά από ολο σκάλιστο ξύλο. Eκεί, ζεις μια άλλη πραγματικότητα!

Μπουτάν

Αφήνοντας πίσω μας τη νωχελική ηρεμία της λίμνης του Κασμίρ, αντιμετωπίζουμε στο αεροδρόμιο του Σριναγκάρ την επώδυνη πραγματικότητατης σχεδόν εμπόλεμης κατάστασης που επικρατεί … και με μία πτήση καταλήγουμεστο Νέο Δελχί. Από εκεί, με την DRUK AIR, τις βασιλικές αερογραμμές του Μπουτάν, θα πετάξουμε για το Πάρο, τη δεύτερη σε μέγεθος πόλη της χώρας.

Ο έλεγχός μας γίνεται κανονικά και έγκαιρα καταλήγουμε στην πύλη επιβίβασης. Απ’ τα τεράστια παράθυρα του αεροδρομίου χαζεύω τον άσπρο δράκο που είναι ζωγραφισμένος στο φτερό του αεροπλάνου που θα μας πάει στο θεοκρατούμενο Μπουτάν. Στο Μπουτάν της απόλυτης μοναρχίας, με βασιλιά-πνευματικό ηγέτη ! Ο βασιλιάς που είναι ο «Δράκοντας βασιλιάς»!
Και η ώρα περνάει … καθυστέρηση ! Ο λόγος;

Έχω ενημερωθεί πως η εταιρία διαθέτει μόνο δύο αεροσκάφη και τις μέρες αυτές το ένα βρίσκεται για συντήρηση στη Βρετανία. Δρομολόγια εκτελεί μόνο το άλλο. Και δεν είναι και τόσο δύσκολο να τα … προλάβει. Η εταιρία εκτελεί μόνο τέσσερα δρομολόγια, σε κοντινούς προορισμούς. Ένας, είναι και το Δελχί. Και το πιο ωραίο; Στη χώρα δεν πετάει καμία άλλη αεροπορική εταιρία !

Μετά από δύο ώρες ανεξήγητης καθυστέρησης, μας έβαλαν βιαστικά στο αεροσκάφος και τελευταίος μπήκε ο διάδοχος του μπουτανέζικου θρόνου με τη συνοδεία του, που κάθισαν στις μπροστινές θέσεις ! Ο πρίγκιπας ήταν η αιτία της αναμονής ! Ω, ρε μεγαλεία που θα ζήσουμε, σκέφτομαι, στο αεροδρόμιο, με υποδοχές και κτλ.

Αμ, δε ! Η πτήση απίθανη, αλλά, στο αεροδρόμιο, νέκρα ! Ούτε ψυχή ζώσα. Κατέβηκε πρώτος ο πρίγκιπας με τους συνοδούς του κι εξαφανίστηκαν στο μικρό κτήριο του αεροδρομίου, χωρίς τίποτε … Ούτε υποδοχές, ούτε χαλιά, ούτε πλαστικά λουλούδια, ούτε μουσικές … τίποτε! Παρακολουθούσα απογοητευμένη απ’το παράθυρο …

Από πίσω κι εμείς! Και δεν υπάρχουν τα γνωστά μέτρα ασφάλειας εκεί, κινούμαστε στον έρημο χώρο χωρίς περιορισμούς. Βγάζω φωτογραφία και συνεχίζουμε στα γκισέ του αεροδρομίου για να δείξουμε την προέγκριση εισόδου στη χώρα που έχουμε πάρει, ώστε να μας δώσουν τη βίζα. Τότε, κάθε επισκέπτης του Μπουτάν, έπρεπε να καταβάλει 200 δολάρια Αμερικής για κάθε μέρα παραμονής του στη χώρα! Κι αυτό ισχύει ακόμη, το οποίο, εκτός από εισπρακτικό μέτρο, γίνεται γιατί θέλουν κυρίως να έχουν πολύ περιορισμένο τουρισμό, μέχρι 300 τουρίστες τον χρόνο, ώστε να μην αλλοιωθεί ο πολιτισμός τους, αφού κυρίαρχη αξία τους είναι η προσκόλληση στην παράδοση! Άλλωστε, μέχρι τα τέλη του 1980 η χώρα ήταν εντελώς κλειστήστους ξένους!

Ένα χαμηλό κοκκινωπό φως φέγγει στα στολισμένα παράθυρα, οι δρόμοι άδειοι … Μόνο ο παφλασμός του γειτονικού ποταμού ακούγεται … Άλλος κόσμος ! Αυτό ένιωθα κι αυτό απέμεινε στην ψυχή μου, αυτό είναι το πρώτο που πλημμυρίζει το μυαλό μου, κάθε φορά που αναπολώ το θεοκρατούμενο Μπουτάν! Κι απ’ την επόμενη μέρα, προσπαθώντας ν’ αγιάσω, ξεκινώ  τις επισκέψεις στα μοναστήρια τριγύρω ! Αρχικά από το μεγάλο τζογκ (μοναστήρι) του Πάρο, που στέκει καθηλωτικό πάνω απ’ την κοιλάδα και στη συνέχεια πήραν σειρά και τα υπόλοιπα μικρότερα!

Είναι ένα τζογκ που σφύζει από ζωή ! Δεκάδες μοναχοί ζουν εδώ και η συντριπτική πλειοψηφία τους είναι μικρά παιδάκια! Και, ισχύει κι εδώ, ο ίδιος λόγος, όπως και σε όλη τη βουδιστική Ασία: είναι τιμή για κάθε οικογένεια να προσφέρει έναν τουλάχιστο μοναχό στον Βούδα, αλλά ταυτόχρονα, ελαφρύνεται η καθημερινή κατσαρόλα της οικογένειας από ένα στόμα! Κι αυτό είναι ακόμα σημαντικότερο!
Περιφερόμαστε στους χώρους του τζογκ κι εντυπωσιάζομαι απ’ τη μεγαλειώδη τους εικόνα ! Τα κτήρια είναι ψηλά αλλά φαίνονται ανάλαφρα, παρά τον μεγάλο τους όγκο. Και είναι πανέμορφα, φορτωμένα με τις ξυλόγλυπτες πολύχρωμες διακοσμήσεις τους!
Η παρουσία μας όμως, διαταράσσει την καθημερινή ρουτίνα τους ! Είναι τόσο σπάνιο είδος ο τουρίστας στη χώρα αυτή, οπότε τα μικρά καλογερόπουλα σταματούν τη μελέτη των ιερών βιβλίων τους, χαζογελούν μαζί μας, μας κοροϊδεύουν και η παρουσία μας αποτελεί ό,τι πιο διασκεδαστικό διάλειμμα θα μπορούσαν να φανταστούν!

Πάντα στο κέντρο της αυλής όλων των τζογκ υπάρχει το κεντρικό ιερό που είναι άβατο για μας, ενώ πάντα στην είσοδό τους υπάρχουν ζωγραφισμένοι τέσσερις δαίμονες. Οι δαίμονες αυτοί είναι «δάνειο» από την προηγούμενη θρησκεία των Μπουτανέζων, που όμως ενσωματώθηκαν στον Βουδισμό κι έτσι οι δαίμονες μετατράπηκαν σε φύλακες.

Η ορεινή διαδρομή μας για την πρωτεύουσα Τίμπου, ήταν μαγευτική ! Το Τίμπου δεν έχει αεροδρόμιο, λόγω της ορεινής και δύσβατης περιοχής όπου βρίσκεται. Είναι, συγκριτικά με το Πάρο, πολύ νεότερη πόλη, που όμως όλα της τα κτήρια έχουν κτιστεί σύμφωνα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Ακόμη και τα βενζινάδικα έχουν τις ξυλόγλυπτες χρωματιστές παραδοσιακές διακοσμήσεις !

Στο Παλάτι στεγάζεται το γραφείο του Βασιλιά, του Πρωθυπουργού, καθώς και του Θρησκευτικού ηγέτη, που είναι ισάξιος του Βασιλιά. Όταν πήγα, το 2000, το πολίτευμά τους ήταν θεοκρατική απόλυτη Μοναρχία. Μετά από λίγα χρόνια ξέρω ότι μετατράπηκε σε Συνταγματική Μοναρχία.

Εντυπωσιακή είναι η βιβλιοθήκη της πόλης, που στεγάζεται σ’ ένα παλιό παραδοσιακό κτήριο και φιλοξενεί μια πλούσια συλλογή από παλιά χρυσά βιβλία και όπου μας έκαναν επίδειξη κατασκευής χαρτιού από ένα φυτό της περιοχής!
Αλλά, βγαίνοντας και κατευθυνόμενοι προς το τζογκ «Πράσινη πέτρα» βλέπουμε πλήθος κόσμου να πηγαίνει προς τη μονή, όλοι με τον κύλινδρο της προσευχής στο χέρι. Κι έρχεται η πληροφορία: Ο θρησκευτικός ηγέτης κάλεσε τον λαό στο τζογκ για να προσευχηθούν όλοι μαζί!
Τι τύχη για μας! Κάθε άλλο πρόγραμμα διαγράφεται μονομιάς απ’ το μυαλό μας και ακολουθούμε τους πιστούς!
Ο λαός προσέρχεται γοργά και με ευσέβεια, έχοντας στα χέρια, τον κύλινδρο και τα κομπολόγια της προσευχής, έτοιμοι να προσευχηθούν μαζί με τον Τζε Κέμπο και παίρνουν θέσεις κάτω από τέντες που στήθηκαν για τον σκοπό αυτόν.

Ο Τζε Κέμπο κάθισε σε έναν θρόνο που βρίσκονταν πάνω σ’ ένα είδος βεράντας του κτηρίου. Αριστερά του υπήρχαν μουσικοί. Μουρμούριζε τις προσευχές κι ο λαός τις επαναλάμβανε. Μιλούν τη γλώσσα Τζον Κα, θιβετιανής προέλευσης.
Οι πιστοί προσηλωμένοι τριγυρίζουν τον κύλινδρο και το μουρμουρητό δυναμώνει … Η μόνη παραφωνία στο σκηνικό εμείς και τα κλικ απ’ τις φωτογραφικές μας μηχανές παρενοχλούν αδιάκριτα την ευλάβεια της στιγμής, την επικοινωνία του πιστού με το Θείο! …

Ντρεπόμουν … ακόμη το σκέφτομαι κι ενοχλούμαι …

Κάθε ταξιδιώτης του Μπουτάν που σέβεται τον εαυτό του, δεν υπάρχει περίπτωση να μη θυσιάσει μιάμιση ώρα πεζοπορία με κάθετη ανάβαση σ’ ένα στενό μονοπάτι και μέσα στην οργιώδη βλάστηση του βουνού, για να επισκεφθεί το μοναστήρι Τόγκα Κόμπα.

Και, όσο δύσκολο είναι να το προσεγγίσεις, τόσο και άλλο τόσο σε αποζημιώνει με την ομορφιά του. Μας υποδέχεται κρεμασμένο, κυριολεκτικά, στις πλαγιές του βουνού ! Μόλις περάσαμε την είσοδο, στην εσωτερική αυλή του, ένας μοναχός άναβε τα καντηλάκια βουτύρου. Σταμάτησε για να μας καλωσορίσει και το απρόσμενο νέο της παρουσίας μας εκεί διαδόθηκε αστραπιαία! Στο λεπτό, δεκάδες καλογεράκια σταμάτησαν τη μελέτη και τις προσευχές τους και ήρθαν να μας συναντήσουν. Αλησμόνητη θα μου μείνει η πολύ ζεστή τους φιλοξενία, τα γλυκά τους φιλικά χαμόγελα, η πηγαία τους διάθεση να επικοινωνήσουν μαζί μας κι ας μη μιλούσαν κάποια ξένη γλώσσα … Τους θυμάμαι με πολλή αγάπη.

Την επομένη έπρεπε να κατευθυνθούμε ακόμη πιο νότια, στο Φουτσολίγκ, στα σύνορα με την Ινδία. Αξημέρωτα ξεκινήσαμε, γιατί οι πληροφορίες μιλούσαν για μεγάλες πλημμύρες και καταστροφές στο νότιο Μπουτάν.

Κατά τη διαδρομή, οι νέες πληροφορίες έλεγαν πως ο δρόμος προς το Φουτσολίγκ ήταν εντελώς κλειστός από χείμαρρους και κατολισθήσεις, οπότε η μοναδική μας λύση ήταν να περάσουμε από το Ασάμ, να διασχίσουμε τη δυτική Βεγγάλη και να φτάσουμε στον προορισμό μας, κάνοντας έναν κύκλο μέσα στην Ινδία.

Κι ενώ πιστεύουμε πως ο πολύωρος αυτός κύκλος θα μας βγάλει ασφαλείς μεν, καθυστερημένους δε, στο Φουτσολίγκ, ο δρόμος μας βγάζει μπροστά στα τελειώματα ενός χείμαρρου, που όμως στις ώρες της μανίας του, είχε διαλύσει κι εξαφανίσει ένα χωριό στην πορεία του. Μερικά σανίδια και κομμάτια λαμαρίνας απ’ τα καλύβια είχαν απομείνει στις άκρες του για να το θυμίζουν. Κάποιοι κάτοικοι είχαν απομείνει να κοιτάζουν τα νερά, με την απόγνωση ζωγραφισμένη στο πρόσωπο. Κι εμείς θα έπρεπε να διασχίσουμε αυτό το … τέως χωριό και νυν χείμαρρο, αλλιώς … Φουτσολίγκ, γιοκ!

Και ποια είναι η λύση στην περίπτωση αυτή; Βγαίνει ο συνοδός μας (είναι απαραίτητος δια νόμου στο Μπουτάν) μαζί με τον οδηγό και μετρούν το βάθος του χειμάρρου. Συζητούν με τους ντόπιους, μας προτείνουν και συμφωνούμε να δεθεί το αυτοκινητάκι μας με συρματόσχοινο και να τραβηχτεί από μια μπουλντόζα που δούλευε κάπου εκεί!

Και καλά πάει η επιχείρηση, αργά μεν, αλλά κινούμαστε. Άρχισαν να μπαίνουν λασπόνερα μέσα στο αυτοκίνητο, αλλά δεν ανησυχούμε. Αποκλείεται ν’ ανεβεί η στάθμη τους τόσο ψηλά για να μας πνίξουν … Και στη μέση της απόστασης, το συρματόσχοινο … έσπασε!
Και μείναμε εκεί ! Σε λίγα δευτερόλεπτα, το αυτοκίνητο βούλιαξε κι άλλο μέσα στη λάσπη του χειμάρρου.
Και τώρα τι κάνουμε; Συσκέψεις, κάνουμε!

Και αποφασίζουμε να το εγκαταλείψουμε, ώστε να ελαφρύνει, μήπως και μπορέσει η μπουλντόζα να το ξεκολλήσει και να το τραβήξει.
Και κατεβήκαμε και περπατήσαμε μέσα στα νερά. Δεν το ένιωσα επικίνδυνο, η ροή των νερών ήταν έντονη βέβαια, αλλά στα σημεία εκείνα ήταν ακόμη πιο ρηχά και δεν υπήρχε περίπτωση να παρασυρθούμε ! Και η μπουλντόζα έβγαλε το αυτοκινητάκι μας, αλλά με σπασμένο το ψυγείο του! Άντε τώρα, στη μέση του πλημμυρισμένου πουθενά να βρεις αυτοκίνητο για να συνεχίσεις !

Και όχι μόνο βρήκαμε, αλλά βρήκαμε και δύο: ένα για την παρέα κι ένα για τις αποσκευές μας ! Χλίδα, λέμε !
Το κόστος όλων αυτών; Ώρες, ώρες, ώρες … πολλές !!!!

Αποζημιωνόμαστε όμως, όταν πέφτουμε σ’ ένα υπέροχο παζάρι, στη διαδρομή μας, εκεί στην ανατολική Βεγγάλη, με το κλασικό ινδικό χρώμα ! Κι έπειτα από 22 ώρες ταξιδιού, φτάσαμε στο Φουτσολίγκ ! Μια περίεργη πόλη, που η μισή ανήκει στην Ινδία και η άλλη μισή στο Μπουτάν. Εμείς διανυκτερεύσαμε στην μπουτανέζικη πλευρά της !

Η παραμονή μας στο μαγικό Μπουτάν είχε φτάσει στο τέλος της … στο Μπουτάν που είναι γεμάτο πνευματικότητα, θετική ενέργεια, μυστικισμό, πίστη, ομορφιά και χαρά ! Στο Μπουτάν που η τηλεόραση και το διαδίκτυο πήγαν το 1999, μία χρονιά πριν το δικό μας ταξίδι!
Στο Μπουτάν που είναι η μόνη χώρα στον κόσμο, όπου ο δείκτης ευτυχίας, είναι μέγεθος μετρήσιμο από τη στατιστική υπηρεσία και θεωρείται σημαντικότερος από το ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα των περίπου 1.500 δολαρίων, που αναλογούν στους 700.000 πολίτες του.

Την άλλη μέρα, ξαναμπήκαμε στην Ινδία κι ακολουθήσαμε μια ορεινή κατάφυτη διαδρομή, δίπλα σε ποτάμι, με κατεύθυνση το τελευταίο βασίλειο των Ιμαλαΐων, το Σικκίμ …

Σικκίμ

Όμορφες και καταπράσινες οι διαδρομές μας, αλλά τελείως διαφορετικές από εκείνες στο Μπουτάν, με σκαλωμένα τα χωριουδάκια στις πλαγιές των βουνών και φτάνουμε στην πρωτεύουσα Γκανγκόγκ, μια ινδική πόλη χωρίς ινδικό χρώμα και χαρακτηριστικά!

Το όνομά της σημαίνει «κορυφή του λόφου», άλλωστε, εκεί είναι κτισμένη. Πολυώροφα κτήρια, μεγάλη αγορά, πολλή φασαρία από αυτοκίνητα … καθόλου δε μου άρεσε ! Ίσως γιατί προερχόμουν απ’ την εκκωφαντική ησυχία των Ιμαλαΐων, ίσως γιατί είχα τόσες μέρες συντονιστεί στο μουρμουρητό των μοναχών, ίσως γιατί η ψυχή μου πετούσε καθώς ακούγονταν να κυματίζουν στο βουνίσιο αεράκι οι σημαίες της προσευχής …

Την κατάσταση την έσωσε το μοναστήρι Ρούμτεκ, αρχηγείο του βουδιστικού κλάδου Καρμάπα. Το μοναστήρι αυτό θεωρείται το αυθεντικότερο σχολείο του θιβετιανού βουδισμού. Είναι από τα νεότερα βέβαια (18ου αιώνα) , αλλά εντούτοις χρειάστηκε συντήρηση που την πρόσφερε η UNESCO.

Συνέχεια στην όμορφη πόλη του Καλίμπογκ και αμέσως παίρνουμε την ανηφόρα για τη μονή Φόμπραντ πάνω στον λόφο. Εδώ ο Βούδας με τα χίλια κεφάλια και τα χίλια χέρια είναι πάντα πρόθυμος να βοηθήσει τους ανθρώπους …

Και μετά σειρά έχει η μονή Θάρπα Τσόλιγκ της σέκτα Γκελούπκα, για να καταλήξουμε στο πολύ ζωντανό Τόνγκσα γκόμπα, με τα δεκάδες καλογερόπουλα που αναστατώνονται με την παρουσία μας κι αρχίζουν το παιχνίδι μαζί μας.

Την επομένη πρέπει να πάμε προς το Σιλιγκούρι για να πάρουμε πτήση προς Καλκούτα. Στα μέσα της διαδρομής, ο δρόμος μπροστά μας είναι κλειστός από ανατροπή φορτηγού. Κινούνται γρήγορα οι διαδικασίες να βρεθούν δυο μικρά τζιπάκια που, ακολουθώντας άλλη πιο δύσβατη διαδρομή, θα μας πάνε στο αεροδρόμιο έγκαιρα, για να μη χάσουμε την πτήση … Δε μασάμε σε κάτι τέτοια!  Έχουμε προϋπηρεσία!