Δυτική Παπούα, Ίριαν Τζάγια 2001, από την Μαίρη Στογιαννίδου

Δυτική Παπούα, Ίριαν Τζάγια 2001, από την Μαίρη Στογιαννίδου 

Με μια πτήση πάνω από εντυπωσιακή, πυκνή και απάτητη ζούγκλα, προσγειωνόμαστε στη Γουαμένα, μέσα στην κοιλάδα του ποταμού Μπάλιεμ και σε υψόμετρο 1.600 μέτρα. Είναι μια άχαρη σκονισμένη «πόλη», αλλά θα αποτελέσει τη βάση μας για τις εξορμήσεις τις επόμενες μέρες στα τριγύρω βουνά, όπου ζει η απομονωμένη φυλή, Ντάνι.

Γίνεται η εγκατάστασή μας στο μοναδικό “ξενοδοχείο” της (η λέξη αξίζει τα εισαγωγικά της και με το παραπάνω!) και το καθημερινό μας δείπνο είναι καραβίδες απ’ το ποτάμι … Ό,τι νοστιμότερο έχω φάει ever! Κάθε βράδυ τρώμε σ’ ένα μαγειρειό για ντόπιους, με πλαστικά λουλουδάτα τραπεζομάντηλα (!!!), αφού το “ξενοδοχείο” δε διαθέτει εστιατόριο.

Για να βρούμε Ντάνι με τον παραδοσιακό τους «ρουχισμό», πρέπει να πάμε σε απομονωμένα ορεινά χωριά, εκεί όπου δεν έφτασαν ακόμη ιεραπόστολοι, αφού μετά τον εκχριστιανισμό τους, ντύνονται δυτικά.

Έτσι, τις επόμενες μέρες ανεβαίνουμε στα βουνά με Land Rover 4Χ4 και στη συνέχεια,  μετά από τέσσερις-πέντε ώρες πεζοπορίας και ανάβασης σε ανύπαρκτα μονοπάτια, σε περάσματα μέσα από χειμάρρους, ή και ισορροπώντας πάνω σε υποτυπώδεις αυτοσχέδιες γέφυρες, προσπαθούμε να προσεγγίσουμε τα χωριά τους!  Ποτέ δεν το κατάλαβα, πώς αντιλαμβάνονταν οι ντόπιοι την παρουσία μας και από το … πουθενά, εμφανίζονταν ιθαγενείς που μας κοίταζαν και μας περιεργάζονταν με περιέργεια ! Ήθελαν ν’ αγγίξουν το άσπρο μας δέρμα και στη συνέχεια, πάντα, χαράζονταν ένας μορφασμός αηδίας (;), πάντως σίγουρα, όχι επιδοκιμασίας στα πρόσωπά τους!!!

Ήμασταν μία ομάδα 8 ατόμων και φτάσαμε να σέρνουμε 16 και πλέον ντόπιους συνοδούς μαζί μας, δύο ο καθένας μας ! Το ντύσιμο όλων τους είναι ένα … κολοκύθι, σε ρόλο … πεοθήκης ! Το κολοκύθι αυτό δένεται με ένα μικρό σκοινάκι γύρω από τη μέση κι έτσι εκ πρώτης όψεως, έχεις την εντύπωση πως βρίσκονται σε … στύση ! Κάποιες φορές, κρεμούν στον ποπό ένα μικρό κλαδάκι, ώστε με την κίνησή του να …… διώχνει τις μύγες!

Και φυσικά θέλουμε όλοι να δούμε και να αποτυπώσουμε στον φακό μας το dress code της περιοχής, αλλά είμαστε πολύ ντροπαλοί. Πώς είναι δυνατόν! Κι όμως, αφού αφήσαμε κάποια λίγα λεπτά … χαμένα, οι φακοί όλων μας στράφηκαν στα …. επίμαχα σημεία ! Ακόμη και σήμερα, δεν έχω καταλήξει για το ποιοι ήταν πιο περίεργοι για την εμφάνιση των άλλων: εμείς ή αυτοί;

Το ενδυματολογικό των γυναικών είχε λιγότερο ενδιαφέρον!

α) Οι ανύπαντρες φορούν μια αδιάφορη χορτάρινη φούστα!
β) Οι παντρεμένες φορούν μια φούστα φτιαγμένη από χορτάρινα κοτσιδάκια, που μοιάζει με φαρδύ κολιέ!

Γυμνόστηθες και οι δύο!

Όλες τους, επίσης, κουβαλούν έναν δικτυωτό σάκο που κρέμεται από το μέτωπό τους πίσω στην πλάτη. Ο σάκος κουβαλιέται ακόμη κι αν είναι άδειος, αλλά μπορεί και να παραφορτωθεί με λαχανικά, ξύλα και ό,τι άλλο βάλει o νους σας ! Η chic λεπτομέρεια, είναι ότι πλέκεται από κλωστή που φτιάχνεται από ορχιδέα !

Το ενδιαφέρον όμως είναι άλλο! Σύμφωνα με το τοπικό έθιμο, κάθε γυναίκα πρέπει να ακρωτηριάζει μία φάλαγγα από τα δάχτυλα των χεριών της, για κάθε συγγενικό της πρόσωπο που πεθαίνει ! Το αποτέλεσμα είναι να βλέπουμε γυναίκες μεγάλης ηλικίας με μία μόνο φάλαγγα σε όλα τους τα δάχτυλα ! Κι αυτό μοιάζει ακόμη δραματικότερο, αν σκεφτούμε, ότι, πάλι σύμφωνα με τα τοπικά ήθη, οι γυναίκες είναι αυτές που εργάζονται αποκλειστικά και μόνο στα χωράφια, ασχολούνται με το μαγείρεμα και τη φροντίδα των παιδιών!

Οι άντρες; Οι άντρες είναι επιφορτισμένοι με την … επισκευή της καλύβας (αν τη χαλάσει ο ….αέρας!) και τις υπόλοιπες ώρες συζητούν μεταξύ τους!

Και συνεχίζουμε: Οι καλύβες των χωριών είναι σε διάταξη που σχηματίζει ένα παραλληλόγραμμο. Η μια στενή του πλευρά είναι ανοιχτή και αποτελεί την είσοδο του χωριού και στην ακριβώς απέναντι από την είσοδο στενή μεριά, βρίσκεται η μεγαλύτερη καλύβα που ανήκει στον αρχηγό του κάθε οικισμού. Οι υπόλοιπες καλύβες κατοικούνται είτε μόνο από άντρες, είτε μόνο από γυναίκες μαζί με τα παιδιά τους.

Δεν υπάρχει η έννοια της οικογένειας με τον τρόπο που τη γνωρίζουμε εμείς. Επικρατεί η πολυγαμία, χωρίς, φυσικά, τη νομική της υπόσταση. Όποιος άντρας θέλει να συνευρεθεί με κάποια απ’ τις γυναίκες του χωριού, απλώς την καλεί στο πατάρι κάποιας καλύβας!Καθώς, λοιπόν, σκαρφαλώνουμε στα βουνά του νησιού για να βρούμε ό,τι απέμεινε με παραδοσιακή “ενδυμασία” (κολοκυθοβράκι) και ήθη, δεχόμαστε καταιγισμό από … βέλη που καρφώνονται στο χώμα, μπροστά μας ! Σαστίζουμε !  Από πού και γιατί!

Η συμπλοκή τέλειωσε με τον πρώτο “νεκρό” που τον παίρνουν οι νικητές και τον οδηγούν στο χωριό τους. Ο τοπικός ξεναγός που μας συνοδεύει μας εξηγεί πως η ινδονησιακή κυβέρνηση επιτρέπει πότε πότε να κάνουν σε τουρίστες τέτοιες αναπαραστάσεις συμπλοκών και επίδειξης της πολεμικής τους δεξιοτεχνίας, ώστε να εκτονώνονται τα μίση και οι διαφορές μεταξύ των φυλών. Και ότι δεν κινδυνεύουμε, αφού έχουν να γευτούν ανθρώπινο κρέας τα τελευταία 20 χρόνια. Και η συνήθεια αυτή, όπως μάλλον και παντού, δε γίνονταν για διατροφικούς λόγους, αλλά γιατί ήταν πεποίθησή τους ότι έτσι τους μεταβιβάζονταν η ανδρεία και ο ηρωισμός του τεθνεώτος ! Έχω χαλαρώσει πια, τα μάτια μου τους … εξερευνούν, αλλά, έτσι θα φύγω; Με τη μεσολάβηση του τοπικού ξεναγού, δέχεται ο φύλαρχος της φυλής που νίκησε να φωτογραφηθεί μαζί μου!

Πλησιάζω ! Ευγενικά και …. χαμογελαστά !
Στέκομαι δίπλα του, απλώνει το χέρι του για να αγγίξει το δέρμα μου !

Το χέρι του είναι σκληρό … με γρατζουνάει και … μυρίζει απίστευτα άσχημα…… φρικτά…… αηδιαστικά ! Η εξήγηση δίνεται στη συνέχεια: Απλώνουν σε μαλλιά και δέρμα ένα παχύ στρώμα από … λίπος γουρουνιού για να προστατεύονται από το κρύο (στα υψίπεδα το βράδυ είναι τσουχτερό) και τη ζέστη της ημέρας ! Ένα είδος θερμομόνωσης, το … μπουφανάκι της περιοχής!

Έχουμε συνέλθει πλέον απ’ το σοκ της επίθεσης, τους ακολουθούμε στο χωριό τους, όπου και μας υποδέχεται το χωριό σύσσωμο! Οι γυναίκες για το καλωσόρισμα, τρέχουν αλαλάζοντας στο κέντρο του χωριού, σχηματίζοντας κύκλο ! Τα γουρουνάκια αποτελούν την περιουσία τους … είναι το “σκληρό” νόμισμα της περιοχής ! Ένα είδος δολαρίου, ελβετικού φράγκου, ευρώ, γιεν … ό,τι σας αρέσει!!

Δίνοντας γουρουνάκια παντρεύεσαι, έχοντας στην κατοχή σου γουρουνάκια θεωρείσαι … πλούσιος ! Άρα, η γουρουνοφαγία, είναι … κατασπατάληση περιουσίας ! Άρα, είναι κάτι που γίνεται σπανίως και σε εξαιρετικές περιπτώσεις ! Να ‘ναι καλά τα θηλυκά που, έστω και με λειψές τις φάλαγγες των δακτύλων τους, καλλιεργούν γλυκοπατάτες, πιπερίτσες και λοιπά λαχανικά, παντελώς άγνωστα σε μας και εξασφαλίζεται το καθημερινό μενού!

Ανακούφιση ! Κάτι ήταν κι αυτό ! Στη συνέχεια, αφαίρεσαν τα αυτιά και την ουρά και τα πρόσφεραν στον φύλαρχο που δεν συμμετείχε καθόλου στις ετοιμασίες. Κατόπιν το ζώο το καψαλίζουν στη φωτιά με τις πέτρες, έτσι όπως ήταν … με το τρίχωμά του !
Στο τέλος το άπλωσαν πάνω σε μεγάλα φύλλα μπανανιάς και με ένα πέτρινο τσεκούρι (ναι, ναι, λίθινη εποχή, δε χρησιμοποιούν μέταλλα), το τεμάχισαν. Εντύπωση μας έκανε η απίστευτη γνώση ανατομίας.

Ήξερε ο “χασάπης” ακριβώς πού να χτυπήσει!!!!
Αφαιρέθηκαν με προσοχή όλα τα εντόσθια που θα ψήνονταν επίσης, μαζί με το κρέας. Μέχρι να γίνουν όλα αυτά, οι πέτρες είχαν πυρακτώσει. Πιάνοντάς τες με ξύλα, τις έριξαν μέσα στον λάκκο. Από πάνω έβαλαν τα κομμάτια το κρέας μαζί με γλυκοπατάτες και όλα μαζί τα σκέπασαν με χόρτα. Σε 1,5 ώρα το μαγείρεμα είχε τελειώσει! Βγάζουν λοιπόν το κρέας και τα χορταρικά από τον ιδιότυπο αυτόν φούρνο και κάθονται οκλαδόν σε δυο διαφορετικές παρέες!

Μία παρέα οι γυναίκες και τα κοριτσάκια, άλλη παρέα οι άντρες με τα αγοράκια ! Και μοιράζουν το φαΐ ! Το κρέας το τρώνε οι άντρες και τα χόρτα οι γυναίκες ! Και οι γυναίκες είναι αξιοθρήνητες, πραγματικά, να πασχίζουν να πιάσουν τα χόρτα με τα κομμένα τους δάχτυλα … Όταν οι άντρες χόρτασαν και διαλύθηκαν, οι γυναίκες πλησίασαν στα αποφάγια τους κι έγλειψαν μερικά … κοκαλάκια ! Είναι αυτές που αφού γεννήσουν παιδί, για πέντε χρόνια δεν τους επιτρέπεται να έχουν ερωτική επαφή με τον σύζυγό τους, αφού πρέπει να θηλάζουν το παιδί τους ! Στην πενταετία αυτή, ο σύζυγος, φυσικά, μπορεί να συνευρίσκεται με όποια γυναίκα του χωριού επιθυμεί ! Όλες τις μέρες ταξιδεύαμε με ξεχαρβαλωμένα τζιπ 4Χ4 σε χωματένιους δρόμους, με πέτρες και λακκούβες γεμάτες με λασπόνερα, σε ανύπαρκτα μονοπάτια και περνούσαμε γέφυρες που κρέμονταν με φθαρμένα χορτάρινα σκοινιά και κουνιούνταν σαν εκκρεμές πάνω απ’ το νερό.

Εδώ, έχουν άλλη ….. συνταγή ! Η μουμιοποίηση γίνεται με κάπνισμα ! Πίσω, ψηλά στην πλάτη, κοντά στον αυχένα, χάσκει ακόμη μια μεγάλη τρύπα απ’ όπου αφαιρέθηκαν όλα του τα όργανα μαζί με τον εγκέφαλο και μετά … καπνίστηκε. Εννοείται, μαζί με την κολοκυθένια … πεοθήκη του ! Το αποτέλεσμα; Η σάρκα μοιάζει με σκουρόχρωμο ξύλο, είναι ίδια με ξύλο, τόσο στην εικόνα, όσο και στην αφή!

Και η ηλικία δεν χάνεται, γιατί κάθε πενήντα χρόνια του περνούν στον λαιμό ένα χορτάρινο κορδονάκι. Τώρα, μη με ρωτήσετε, για το πώς μετρούν τα χρόνια, ή για το ποιος κρατάει το μέτρημα, γιατί, απάντηση δεν έχω ! Το λυπηρό είναι πως οι απόγονοι δε θα τον έχουν για πολύ ακόμη … Η μούμια καταστρέφεται ανεπανόρθωτα. Ήδη, είχε πολλά σπασίματα, εξαιτίας της ανύπαρκτης συντήρησης μέσα στο υγρό καλύβι !