Πάμε γι’ άλλα: Ισαβέλλα Μπερτράν και Κώστας Ζυρίνης
Έχουν ταξιδέψει σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο, ταξίδια περιπετειώδη, μ’ ένα δρομολόγιο ευέλικτο χαραγμένο στο περίπου από τα πριν αλλά και πάντα ανοιχτό για επί τόπου ανατροπές.
Τους ξέρουμε κυρίως από την δεκαετή συνεργασία τους με το “Γεωτρόπιο” της Ελευθεροτυπίας όπου έχουν δημοσιεύσει πάνω από 150 άρθρα, αναρτημένα όλα, μαζί με τα πιο πρόσφατα ταξίδια τους στο σαιτ τους το www.zyrinis.gr. Να δούμε όμως και τι μας λέει η Ισαβέλλα Μπερτράν.
ΚΕΝΤΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Η Αστανά, πρωτεύουσα του Καζακστάν από το 1998, είναι από τις πόλεις που δυσκολεύομαι να χαρακτηρίσω. Ωραία για τα δικά μου γούστα ασφαλώς δεν είναι, ούτε όμως θα μπορούσα να την πω και άσχημη. Με πινελιές από κιτς, και όμως όχι κακόγουστη. Με χλιδάτες όψεις ναι, μα όχι χυδαία. Φουτουριστική οπωσδήποτε. Και σίγουρα τρελά ενδιαφέρουσα φωτογραφικά.
-
Ταξιδεύεις συστηματικά εδώ και πολλά χρόνια, μπορείς να μας πεις τι σε ωθεί και τι σημαίνει τελικά για σένα το ταξίδι;
Θα ξεκινήσω κάπως ανορθόδοξα λέγοντας το εξής: Αναζητώντας εν όψει του παρόντος αφιερώματος κάποια κατάλληλη πρόσφατη ταξιδιωτική φωτογραφία, όπου ν’απεικονίζομαι π.χ. παρέα με ντόπιους ή «εν δράσει» με φόντο κάποιο τοπίο ή διάσημο μνημείο, δεν κατάφερα να βρω ούτε μία. Κι έτσι κατέφυγα τελικά σ’ ένα παλιό κατασκηνωτικό στιγμιότυπο προ δεκαπενταετίας στη Ναμίμπια. Ομολογώ ότι η ανακάλυψη της τόσο μεγάλης ένδειας μου σε προσωπικό φωτογραφικό υλικό αυτού του τύπου ήταν σοκ ακόμα και για μένα! Δεν είχα συνειδητοποιήσει σε ποιο ακραίο βαθμό αποφεύγω όπως ο διάολος το λιβάνι να στήνομαι για να φωτογραφηθώ όταν ταξιδεύω.
Ταυτόχρονα όμως η ένδεια αυτή είναι και αρκετά ενδεικτική της αντίληψης που έχω για το ταξίδι και της αντίδρασής μου, προφανώς ασυνείδητης, απέναντι στο ευτελισμό που έχει υποστεί κατά τη γνώμη μου τα τελευταία αρκετά χρόνια με τις διάφορες ναρκισσιστικές σέλφι «κοίτα κόσμε πόσο ουάου τύπος είμαι και πόσο μακριά κατάφερα να φτάσω». Αυτή η σχεδόν ψυχαναγκαστική αυτοκαταγραφή σε κάθε βήμα του ταξιδιού προσωπικά με τρελαίνει. Αποτελεί για μένα την αναίρεση της ίδιας της ουσίας του, καθώς μια εμπειρία κατ’ εξοχήν βαθιά βιωματική μετατρέπεται σ’ ένα ατέρμονο κυνήγι ενός επιφανειακού φαίνεσθαι.
Κατά την δική μου αντίληψη, η ουσία του ταξιδιού συμπυκνώνεται στη διεύρυνση όχι τόσο των γεωγραφικών, όσο κυρίως των ψυχικών οριζόντων. Ταξίδι είναι η υπέρβαση των δικών μας «συνόρων» δηλαδή το σπάσιμο της περιχαράκωσής μας σε συνήθειες και προκαταλήψεις. Είναι η συντριβή των βεβαιοτήτων και το άνοιγμα του μυαλού που οδηγεί σε μια νέα, πιο σύνθετη και πιο οικουμενική ματιά πάνω στον κόσμο. Με άλλα λόγια, ταξίδι είναι όσα αδιάκοπα αλλάζουν στην καρδιά και στο νου με όχημα το σώμα και τις αισθήσεις. Το πραγματικό ταξίδι πάντα συντελείται μέσα μας. Όλα τα υπόλοιπα είναι απλά μετακίνηση.
Ινδία, Madhya Pradesh
Τρεχούμενο νερό στο σπίτι; Υπάρχει τέτοιο πράγμα; Πλάκα θα κάνετε! Εγώ πλένομαι στο ποτάμι, μαζί με όλο το χωριό. Και μετά το σχολείο, εκεί πάω για μπουγάδα, τέσσερα μικρότερα αδερφάκια έχω και λερώνονται πολύ. Κι ύστερα πάω να μαζέψω ξύλα για το βραδινό, να βοηθήσω την μάνα μου στο μαγείρεμα. Ετσι δεν κάνουν όλα τα παιδάκια του κόσμου;
-
Είσαι λάτρης της φωτογραφίας, θα θέλαμε να ακούσουμε περισσότερα για αυτή την δραστηριότητα σου
Όπως ήδη γνωρίζεις, έχω μόνιμο συνταξιδιώτη στη ζωή, πόσο μάλλον στα ταξίδια, τον Κώστα Ζυρίνη πάνω από τέσσερις δεκαετίες. Φωτογράφος και συγγραφέας ο ίδιος (και πολλά άλλα ακόμα που δεν είναι της παρούσης), δεν χρειάστηκε πολύ για να με «παρασύρει».
Από τη στιγμή λοιπόν που κόλλησα το μικρόβιο, στάθηκε δίπλα μου με περίσσια υπομονή και ενθαρρυντικό λόγο, διδάσκοντάς μου περίπου τα πάντα με κορυφαίο αυτό που εγώ αξιολογώ ως το πιο σημαντικό απ’ όλα: να μάθω να παρατηρώ, ν’ απομονώνω τα ενδιαφέροντα στοιχεία από ένα περιβάλλον και να συνθέτω κάδρα.
Μπορεί ν’ ακούγεται αυτονόητο, μα δεν είναι καθόλου. Ειδικά η ταξιδιωτική φωτογραφία, που κατά ένα μεγάλο μέρος της είναι φωτογραφία δρόμου, συχνά διεξάγεται σε περιβάλλον δύσκολο, με κόσμο ακόμα κι εχθρικό προς την φωτογράφηση. Σ’ αυτές λοιπόν τις συνθήκες απαιτείται μεγάλη ταχύτητα δράσης, και η ικανότητα παρατήρησης και γρήγορου εντοπισμό αξιόλογων θεμάτων και ευνοϊκής γωνίας λήψης είναι περίπου το παν.
Στην καθημερινότητά μου, όταν περπατάω στο δρόμο, το κάνω μάλλον μηχανικά, έχω συνήθως το μυαλό μου αλλού και δίνω ελάχιστη σημασία στον περίγυρο. Έτσι όμως και κρατάω στα χέρια μου φωτογραφική μηχανή, γίνομαι άλλος άνθρωπος. Προσέχω τα πάντα, συνέχεια φτιάχνω νοερά κάδρα, τα οποία απορρίπτω ή προκρίνω σε κλάσμα χρόνου και κλικάρω όσο πιο γρήγορα μπορώ πριν γίνω αντιληπτή και χαθεί η φυσικότητα και η αλήθεια της στιγμής. Αν κάτι αντιπαθώ σφόδρα είναι οτιδήποτε στημένο.
-
Πες μας για μερικά ταξίδια που ξεχώρισες – Τοπία, κουλτούρες και αξιοθέατα που είναι must-see που σου άρεσαν ιδιαίτερα ;
Θα έλεγα ότι είμαι από τα πλέον ακατάλληλα άτομα στον κόσμο για να συστήσω “must-see” σύμφωνα τουλάχιστον με την κυρίαρχη αντίληψη του τι σημαίνει ο όρος για τους πολλούς. Για την ακρίβεια έχω πλέον φτάσει στο σημείο να αποφεύγω τα διάσημα αξιοθέατα στο βαθμό που η ανάπτυξη του κοπαδιαστού τουρισμού έχει μετατρέψει την επίσκεψη σ’ αυτά σε εμπειρία συνωστισμού στην εθνική οδό κατά την έξοδο του Πάσχα.
Κατά τη δική μου αντίληψη, το θέμα δεν είναι μονάχα τι βλέπουν τα μάτια μου μα πάνω απ’ όλα τι συγκινησιακές δονήσεις προκαλούνται μέσα μου απ’ αυτό που βλέπω. Κι εγώ τουλάχιστον αδυνατώ να νιώσω οτιδήποτε αν την ίδια στιγμή διαγκωνίζομαι με μερικές χιλιάδες άλλους για λίγα εκατοστά χώρου π.χ, στο σινικό τείχος. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, αυτό για μένα δεν είναι ταξίδι αλλά καταδίκη σε καταναγκαστικά έργα.
Γιαυτό και οι δικοί μου αγαπημένοι τόποι ανήκουν συνήθως στην κατηγορία των περιφρονημένων. Τόποι φτωχοί, ταπεινοί, κατεστραμμένοι από πολέμους, ή απλά τόποι απομονωμένοι. Τόποι για τους οποίους ελάχιστα ακούγονται και γράφονται, και αγνοεί για την ώρα ο μαζικός τουρισμός. Και που γι αυτό αποπνέουν ακόμα αυθεντικότητα και μπορούν να χαρίσουν τη γεύση – ή την ψευδαίσθηση έστω – της περιπέτειας και της ανακάλυψης.
Αξιοθέατα για μένα είναι ο Μογγόλος κτηνοτρόφος καβάλα στο άλογο που σαλαγάει το κοπάδι του στην απεραντοσύνη της στέπας. Είναι η οικογένεια Τατζίκων που μας καλεί για τσάι μέσα στο πλινθόκτιστο απ’ όπου βγαίνει ο καπνός της σόμπας με φόντο τις χιονισμένες κορυφές των Παμίρ. Είναι η περιπλάνηση στο ανατολικό Σουδάν, μόνοι λευκοί ο Κώστας κι εγώ, σαν δυο σταγόνες γάλα σε μια θάλασσα από καφέ.
Είναι ο ύπνος σε αντίσκηνο με ηχητική επένδυση τη συναυλία κραυγών και ψιθύρων της αφρικανικής σαβάνας. Είναι ο Πακιστανός αγρότης με το βόδι και το άροτρο που παλεύει στα τρεις χιλιάδες μέτρα να κάνει τη γη να καρπίσει στη σκιά των Καρακόρουμ. Είναι η γλυκόπικρη μελαγχολία των σοβιετικών απομειναριων, σιωπηλοί μάρτυρες μιας ουτοπίας που ίσα που μπουσούλησε κι αμέσως παραπάτησε. Είναι ο ανταριασμένος Ατλαντικός που συνεχίζει ακούραστα να σμιλεύει την λάβα στις ακτές των Αζορών. Είναι η εκκωφαντική σιωπή της Σαχάρας και ο χορός των αστεριών στην απόλυτη διαύγεια του ουράνιου θόλου. Είναι ….
Για περισσότερα θα παραπέμψω σε σχετική συνέντευξη που δώσαμε μαζί με τον Κώστα Ζυρίνη πριν από έναν περίπου χρόνο στην LIFO, στον Θοδωρή Αντωνόπουλο που σημειώνει στην εισαγωγή του
Είναι 43 χρόνια μαζί και έχουν ταξιδέψει σ’ όλο τον κόσμο | Συνέντευξη στο LIFO, στον Θοδωρή Αντωνόπουλο
Όταν παραπονιέμαι ότι δεν ταξιδεύω πια αρκετά, το ζευγάρι αυτό φέρνω κατά νου κι αναθαρρεύω. Είναι από τους πιο πολυταξιδεμένους ανθρώπους που ξέρω – στις τέσσερις και βάλε δεκαετίες που τυχαίνουν ανδρόγυνο, έχουν περιηγηθεί και φωτογραφίσει πάνω από 80 χώρες σε τέσσερις ηπείρους. Ταξίδια ζωής και ιστορίες απολαυστικές, «φευγάτες» που για δέκα περίπου χρόνια μοιράζονταν μαζί μας από το Γεωτρόπιο της Ελευθεροτυπίας με το οποίο συνεργαζόταν ο Κώστας. Τους επισκέφθηκα στο «ορμητήριό» τους στο Μετς, σπάνια όμως θα τους πετύχεις εκεί καθότι το φευγιό και η περιπέτεια αποτελούν δεύτερη φύση τους – είχαν μόλις γυρίσει από την Υπερδνειστερία και ήδη σκέφτονταν τον επόμενο προορισμό. Όσο για τα εξαιρετικά τους φωτορεπορτάζ, μπορεί πλέον να μην τυπώνονται σε χαρτί, είναι όμως πάντα διαθέσιμα ψηφιακά … περισσότερα: Είναι 43 χρόνια μαζί και έχουν ταξιδέψει σ’ όλο τον κόσμο
-
Σε πόσες χώρες έχεις ταξιδέψει συνολικά;
Ακριβή αριθμό ειλικρινά δεν θυμάμαι, κάπου 80 με 90, στο τέλος θα σου τις παραθέσω όπως μου’ρχονται ονομαστικά κατά ήπειρο κι αν δεν βαριέσαι μπορείς να τις μετρήσεις. Πάντως με την ευκαιρία μου δίνεις την ευκαιρία να πω και πάλι δυο κουβέντες για την επιδημία της εποχής, ή αλλιώς το «φαίνεσθαι» και την μανία αυτοπροβολής (και) μέσω των ταξιδιών σ’ έναν ανούσιο αγώνα δρόμου στη συλλογή χωρών ως τρόπαια και ως μέσο επίδειξης.
Η αλήθεια είναι ότι σχεδόν όλοι στο ξεκίνημα των περιπλανήσεών μας ανά τον κόσμο αναπόφευκτα περνάμε την παιδική ασθένεια του ταξιδιωτικού πρωταθλητισμού και θέλουμε να καρφώσουμε το «σημαιάκι» μας σε όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες του πλανήτη. Το θέμα ωστόσο είναι να μην καθηλωθείς σ’ αυτήν την φάση αλλά να συνειδητοποιήσεις γρήγορα ότι η ουσία της ταξιδιωτικής εμπειρίας δεν αποτιμάται με τα χιλιόμετρα που θα διατρέξεις πάνω στον φλοιό της γης αλλά με την ένταση των συγκινήσεων που θα βιώσεις.
Κώστας Ζηρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν: Η Πρωτοχρονιά μας στην κόλαση του βαθυπέδιου Ντάνακιλ
Ας μιλήσουμε ευθέως, χωρίς περικοκλάδες: Δεν τα πήγαμε ποτέ καλά με την εμποροπανήγυρη των «άγιων ημερών». Οι γιορτές για μας πάντα ισοδυναμούσαν απλά με πρόσθετες μέρες άδειας και… όπου φύγει φύγει. Έτσι, λοιπόν, η Πρωτοχρονιά μάς έχει πετύχει από τη Σαχάρα μέχρι το Χρυσό Τρίγωνο κι από το Διδυμότειχο μέχρι τη Γη του Πυρός. Όσο για την αλλαγή του χρόνου, μας βρίσκει συνήθως σε βαθύ ύπνο, καθώς, όταν ταξιδεύουμε, ξυπνάμε κατά κανόνα νωρίς, για να χαρούμε τη μέρα αλλά και για να επωφεληθούμε φωτογραφικά από το υπέροχο πρωινό πλάγιο φως.
Έστω όμως κι αν οι γιορτές δεν σημαίνουν τίποτε το ιδιαίτερο για μας, συνδέονται εκ των πραγμάτων με έντονες ταξιδιωτικές μνήμες, με ίσως πιο σημαδιακή Πρωτοχρονιά εκείνη που περάσαμε το 2008, στον αντίποδα του «πνεύματος των ημερών», σε ένα από τα πιο κολασμένα σημεία του πλανήτη Γη. Στο βαθυπέδιο Ντάνακιλ, και πιο συγκεκριμένα στο γεωθερμικό πεδίο του Νταλόλ και στη λίμνη Ασάλε, στη βόρεια Αιθιοπία … περισσότερα: Κώστας Ζηρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν: Η Πρωτοχρονιά μας στην κόλαση του βαθυπέδιου Ντάνακιλ
Αφρική: Αίγυπτος, Τυνησία, Λιβύη, Αλγερία, Μαρόκο, Μαυριτανία, Μαλί, Μπουρκίνα Φάσο, Σενεγάλη, Γκάνα, Τόγκο, Μπενίν, Αιθιοπία, Σουδάν, Κένυα, Νότια Αφρική, Ναμίμπια, Μποτσουάνα, Ζιμπάμπουε, Ζάμπια, Λεσόθο, Σουαζιλάνδη, Μοζαμβίκη, Μαδαγασκάρη
Αμερική: Μεξικό, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Χιλή, Αργεντινή, Βολιβία, Περού, Βραζιλία
Ασία: Λίβανος, Συρία, Ιορδανία, Νεπάλ, Ινδία, Σρι Λάνκα, Μαλαισία, Ινδονησία, Λάος, Καμπότζη, Βιετνάμ, Μυανμάρ, Ταϊλάνδη, Σιγκαπούρη, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, Τατζικιστάν, Κιργιστάν, Ιράν, Πακιστάν, Κίνα, Μογγολία
Ευρασία: Ρωσία, Τουρκία, Γεωργία, Αμπχαζία, Αρμενία, Ναγκόρνο Καραμπάχ
Ευρώπη: Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Βατικανό, Μάλτα, Κύπρος, Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία, Υπερδνειστερία, Ουκρανία, Γερμανία, Αυστρία, Ουγγαρία, Ολλανδία, Ελβετία, Εσθονία, Λετονία, Ισλανδία, Γροιλανδία
